Lingua retorrománica. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. A lingua retorrománica ou lingua romanche (tamén chamada rética, retorromance, romanche ou retorromanche) é unha lingua romance falada no Cantón suízo de Grisóns. Está emparentada con outras linguas que se falan en Italia, Suíza e Francia. Os cinco dialectos retorrománicos máis falados son Sursilvan, Sutsilvan, Surmiran, Puter e Vallader. Puter e Vallader, en ocasións, considéranse unha soa lingua: Ladín. O ladín, pola súa parte, as veces asóciase coa lingua das montañas dolomitas italianas tamén coñecida como ladín.
É falada por arredor dunhas 35.000 persoas como lingua materna e por outras 40.000 como segunda lingua. A maioría dos falantes tamén utilizan o alemán. Historia[editar | editar a fonte] O primeiro rexistro escrito da lingua romanche data de 1552, na forma dunha lición de catecismo chamada Christiauna fuorma, rexistrada por Jacob Bifrun no dialecto Engadino. O romanche non foi considerado unha lingua oficial da Suíza ata 1938.
Sobremirano: Rtr. Lingua friulana. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. O friulano (en friulano: furlan, ou agarimosamente marilenghe) é unha lingua indoeuropea da familia románica que, xunto ao romanche e o ladino, forma a rama dos Alpes centrais chamada retorromana. Entre os séculos X e XIII o alemán foi a lingua oficial da rexión e deixou numerosas influencias no seu vocabulario. O friulano oriental, con todo, tivo contacto co alemán até a Primeira Guerra Mundial. Dende o século XIV úsase en literatura e o estado italiano recoñéceo como lingua independente dende 1999. Actualmente a lingua conta con 720.000 falantes (furlans), principalmente na rexión italiana de Friuli-Venezia Giulia, ademais de moitos friulanos que conservan a súa lingua na emigración, algúns deles instalados na rexión do delta do Danubio, en Romanía, onde emigraron no século XIX.
Historia[editar | editar a fonte] As orixes da lingua friulana son bastante escuras. Relación co ladino[editar | editar a fonte] Literatura[editar | editar a fonte] Ola Mandi. Società Filologica Friulana. Lingua francoprovenzal. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. O idioma francoprovenzal ou arpitano (en arpitano: arpitan ou patouès) é unha lingua románica que se fala nalgunhas partes de Francia, Italia e Suíza. A súa zona de distribución autóctona é coñecida como Arpitania. Ethnologue estima que o seu número de falantes rolda os 77.000.
Non ten status oficial en ningún país, máis é lingua protexida en Italia, especialmente no Val de Aosta. A Unesco declarouno lingua en perigo. Territorio[editar | editar a fonte] O territorio de fala francoprovenzal é coñecido como Arpitania, cuxo territorio a abrangue en parte ou totalmente os seguintes estados e rexións: Comparación entre o francoprovenzal e outras linguas románicas[editar | editar a fonte] Clasificación[editar | editar a fonte] Indoeuropeo > Itálico > Grupo Romance > Romance > Linguas Romances Ítalo-Occidentais > Grupo Ítalo-Occidental - Subgrupo Occidental > Grupo Galo-Ibérico > Grupo Galo-Romance > Grupo Galo-Rético > Subgrupo Oïl > Grupo Sueste. Arpitania.eu :: Le Portail de l'Arpitan. Lingua frisoa. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. O frisón (frysk) é unha lingua xermánica occidental falada na Frisia (norte dos Países Baixos, noroeste de Alemaña, moi próxima ó inglés e en grave perigo de desaparición.
Os saxóns, os anglos e os xutos, antes de emigrar para a actual Inglaterra, falaban unha mesma lingua cos frisóns. Os actuais falantes son descendentes directos daqueles pobos xermánicos. Dos primeiros séculos da nosa era consérvanse escasos rexistros, entre eles unas poucas epigrafías en alfabeto rúnico. A rexión de Frisia acabou dependente dos Países Baixos. Ata o século XV o frisón era unha lingua viva que se utilizaba ata na administración e asuntos oficiais. Dos séculos XIII a XVI consérvanse numerosos documentos de tipo legal, normativo, cartas, contratos pero tamén literarios como sagas e lendas populares, e traducións de salmos. Variantes do frisón[editar | editar a fonte] O frisón oriental (friisk, saterlandic)[editar | editar a fonte] Dialectos do frison setentrional.
Thússide - Fryske Akademy. Lingua neerlandesa. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. O neerlandés é unha lingua de orixe xermánica. Forma parte do grupo xermánico occidental, e está próxima ao baixo alemán e un pouco máis afastado do frisón. Fálano aproximadamente uns 30 millóns de persoas no mundo, fundamentalmente nos Países Baixos e en Bélxica. O neerlandés é idioma oficial nos Países Baixos, así como en Bélxica, nas dependencias neerlandesas do alenmar (Antillas Neerlandesas e Aruba), e na antiga colonia neerlandesa de Suriname. Ademais, unhas 60.000 persoas fálano no noroeste de Francia, na zona fronteiriza con Bélxica. Tamén se fala reducidamente nalgunhas partes de Indonesia, onde fora a lingua da administración pública colonial neerlandesa. Estandarización[editar | editar a fonte] A norma culta denomínase AN (Algemeen Nederlands ou "neerlandés xeral"), termo considerado menos elitista ca ABN (Algemeen Beschaafd Nederlands ou "neerlandés xeral culto"), utilizado antigamente.
Dialectoloxía[editar | editar a fonte] Suriname. A. 1. 2. The Nederlandse Taalunie. Dutch is an official language in the Netherlands, Belgium, Suriname and also in Aruba, Curaçao and Sint Maarten. About 22 million people speak Dutch as a mother tongue. The Netherlands is virtually 100% Dutch-speaking. In 1980 the cooperation between the Netherlands and Flanders in the field of the Dutch language policy was confirmed by founding the Nederlandse Taalunie - or the Dutch Language Union. Belgium is a multilingual country, with Dutch being spoken in the northern region (Flanders), French in the south (Wallonia) and a small German-speaking area in the east. Brussels, the capital, is officially both French and Dutch-speaking.Flanders is one of the two fouding partners of the Nederlandse Taalunie. In Suriname, South America, Dutch is the sole official language and more than 60 percent of the population speak it as a mother tongue. Suriname gained its independence from the Netherlands in 1975 and has been an associate member of the Nederlandse Taalunie since 2004.
Lingua irlandesa. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. Letreiro dunha rúa en Irlandés. O irlandés ou gaélico irlandés (Gaeilge) é unha lingua céltica da rama goidélica falada na illa de Irlanda. Conta, segundo o Goberno de Irlanda, cuns 1,6 millóns de falantes na República de Irlanda, dos que 350.000 son falantes habituais, aínda que estas cifras son controvertidas. Tamén a fala un número indeterminado de inmigrantes noutros países (Reino Unido, Canadá, Estados Unidos e Australia). É lingua oficial da Unión Europea por selo da República de Irlanda. Denominación da lingua[editar | editar a fonte] As denominacións máis habituais son gaélico irlandés ou, simplemente, irlandés. No padrón oficial da lingua, Caighdeán Oifigiúil, o nome é Gaeilge, que reflicte a pronuncia /ˈgeːlʲgʲə/ do dialecto do sul (Connacht). Estatuto oficial[editar | editar a fonte] Sinal de tráfico en irlandés.
A lingua irlandesa é materia obrigatoria na República de Irlanda e é así dende a independencia. Gaeltacht[editar | editar a fonte] Gaelscoileanna – Irish Medium Education. Irish Language Information and Resources. Gaeilge ar an Ghréasán. Lingua gaélica escocesa. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. Mapas bilingües en gaélico e inglés. O gaélico escocés (Gàidhlig) é unha lingua céltica falada hoxe en día nalgunhas illas de Escocia e tamén no norte do país; fálana só 70.000 persoas aínda que en tempos tivo unha extensión moito maior polo territorio da actual Escocia. Recentemente fixéronse intentos por recuperala e mesmo se declarou a súa cooficialidade co inglés nalgunhas administracións locais. O gaélico escocés é membro da rama goidélica das linguas celtas, que inclúe tamén as variantes de Irlanda e de Manx. Historia[editar | editar a fonte] O gaélico escocés é unha das linguas tradicionais dos escoceses e a lingua histórica da maior parte de Escocia.
Esta lingua acabou por desprazar a dos pictos ao norte do río Forth e, até finais do século XV, coñecíase en inglés como Scottis. Interpretación da división lingüística en 1400 baseada na toponimia. Distribución actual en Escocia[editar | editar a fonte] Ortografía[editar | editar a fonte] Goireasan cànain / Language Resources - Tadhail is Ionnsaich : Pàrlamaid na h-Alba. Gheibhear ceanglaichean ri faclairean, liostaichean-braithrachais, ainmean-àite agus goireasan Gàidhlig eile air an duilleig seo. Chan eil uallach air Pàrlamaid na h-Alba airson làraichean-lìn bhon taobh a-muigh. / The Scottish Parliament is not responsible for the content or upkeep of external websites. Am Faclair Beag Stòr-dàta Briathachais Gàidhlig / Gaelic Terminology Database Faclair na Pàrlamaid / Gaelic Parliamentary Dictionary (Ceangal briste / link broken) Dwelly air-loidhne / Dwelly's dictionary online Faclair airson Riaghaltas Ionadail / Dictionary for Local Government (CNES) Co-fhaclair Gàidhlig / Gaelic thesaurus Faclair Nàdair SNH / SNH Nature words Facail Ghàidhlig airson chuspairean àraid / Gaelic Vocabulary for Specialised Subjects (SMO) Gnàthachas Litreachaidh na Gàidhlig (GOC) / Gaelic Orthographic Conventions Thesaurus MhicAoidh / MacKay’s Gaelic thesaurus Foclóir Tearmaíochta / Dictionary of Irish terms Faclairean Gàidhlig Mhanainn / Manx dictionaries An Dearbhair - Word * Opera.
Scottish Gaelic learners' materials online. Lessons which include sound files are indicated with a loudspeaker Adhartach (Advanced) Dictionaries Supplements to particular textbooks (Advanced) Lingua galesa. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. A lingua galesa ou galés (Cymraeg ou y Gymraeg en galés, pronunciado /kəmˈrɑːɨɡ/, /ə ɡəmˈrɑːɨɡ/), é un membro da rama britónica das linguas célticas falado en Gales (Cymru), en Inglaterra, nalgúns sitios preto da fronteira galesa, e na colonia de inmigrantes galeses no val de Chubut, na Patagonia arxentina. Hai tamén falantes de galés ao redor do mundo, especialmente no resto da Gran Bretaña, os Estados Unidos, Canadá, Arxentina e Australia. Debido ao crecente uso do inglés, o número de falantes de galés ten ido descendendo desde hai décadas.
Con todo, de resultas dun número de medidas, entre elas a introdución da Acta da lingua galesa de 1993, o galés vén gozando dun forte rexurdimento nos últimos anos e ten un status de igualdade co inglés no sector público en Gales. É a lingua céltica máis falada. Ver lingua inglesa de Gales en relación coa lingua inglesa tal e como se fala en Gales. Status[editar | editar a fonte] Letreiro bilingüe en Caernarfon. North Wales International Poetry Festival. Lingua occitana. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. Occitania (occitano) O occitano é a lingua falada dende a Idade Media no sur da actual Francia, denominada Occitania por algúns sectores políticos e culturais, nas súas variedades dialectais. En Cataluña ademais de ser oficial no Val de Arán coa denominación de aranés, é oficial en todo o país desde o 9 de agosto de 2006, data de entrada en vigor do novo estatuto de autonomía.
Literatura[editar | editar a fonte] A literatura occitana foi a máis rica (só por diante do galego) na Europa da época. Dos séculos XII ao XIV foi lingua literaria, especialmente no xénero lírico, en Francia, Italia e norte da Península Ibérica, sendo a lingua dos trobadores medievais desa área. O texto máis antigo en occitano é un refrán vencellado a un poema latino do século X. Pódese considerar que na etapa medieval as diversas variantes de occitano, o catalán e mailo aragonés constituían unha soa lingua que comezou a se dividir nos séculos XIII-XIV. Actualitat - Confederacion occitana de la Calandretas. IEO Institut d'Estudis Occitans. Lingua catalá. La Bressola. Institut d'Estudis Catalans: l'acadèmia catalana de les ciències i les humanitats. Notícies i activitats.
Lingua bretoa. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. O bretón (brezhoneg) é unha lingua celta insular de tipo britónico, aparentada estreitamente ó córnico. Fálase sobre todo nos territorios occidentais da Bretaña, aínda que se está a recuperar noutras partes do territorio da rexión, mesmo naquelas zonas onde tradicionalmente non se falou ou non se ten falado dende hai varios séculos. A lingua bretoa tamén tivo unha certa repercusión en Galicia[2], influíndo sobre a lingua galega e propiciando a aparición dun dialecto mindoniense[3] nos seus asentamentos, que perduraron ata o século XV no norte da actual provincia de Lugo (na comarca de Mondoñedo) e mais nalgunhas outras zonas costeiras de Galicia. Estes asentamentos de colonias bretoas foron derivados da fuxida das Illas Británicas durante a invasión anglosaxoa[Cómpre referencia] cara a terras do noroeste ibérico.
Así as cousas, non se conserva texto ningún redactado nunha posíbel ramificación galaica do bretón. Historia[editar | editar a fonte] Hon Tad, Learn the breton language - apprendre la langue bretonne. Diwan Breizh. Gwengamp. Nag eur gouel ! Dija o-devoa bet tro Stad Roazon ha War-raog Gwengamp da c'hoari match diweza Koup ar Frañs. Med ne oa ket an eil re a-eneb ar re all. Ha m'e-noa bet gonezet Roazon diou wech dija e 1965 hag e 1971, e oa bet koll Gwengamp e 1997. Evid ar wech kenta e oa daou skipaill deuz ar memez bro o c'hoari an eil a-eneb d'egile. Toud ar re hag o-deus gallet eh eo bet prenet o billed ganto evid mond d'ar Stade de France, unan deuz ar brava tachennou-football a zo.
Devez ar match avad eo bet sabatuet an oll, ar Vretoned hag ar re all muuioh c'hoaz ! Goulennit "Ar Skipailh" ! Gand Olier ar Mogn hag Ofis ar Brezhoneg eo bet savet an droidigez. An… tri liou hag ar "Bro goz" An dalh eo an daou skipaill memez liou : ruz ha du ! An deveziou a-raog, e oa bet meur a damm nehamant vat. A-benn ar fin, dre forz marhata, e oa bet bet greet eun dibab : klevet e vije ar "Bro goz" adaleg 7 eur hanter, pa grogje ar gouel. "Tri martolod" Daoust hag-eñ e hellfe beza klevet aliesoh diwar vremañ ? Ma ! Lingua éuscara. Na Galipedia, a Wikipedia en galego. O idioma éuscaro ou vasco (euskara en lingua vasca) é a lingua tradicional dos vascos, falada hoxe no País Vasco e Navarra en España e no Departamento de Pireneos Atlánticos en Francia, constitúe unha lingua illada arrodeada por linguas de orixe indoeuropea.
O éuscaro é unha lingua aglutinante. Algúns lingüistas considérano unha lingua illada e moi antiga, probablemente oriúnda da lingua dos primeiros pobos que migraron para a Europa. Outros, a través de comparacións, veno emparentado a linguas ata hoxe faladas no Cáucaso. De calquera forma, é unha lingua falada ou comprendida por polo menos 800.000 persoas, e que xa era falada moito antes de que os romanos introducisen o latín na Península Ibérica. Distribución xeográfica[editar | editar a fonte] Dentro de España, o éuscaro fálase no País Vasco (Araba, Biscaia e Guipúscoa) e na Comunidade Foral de Navarra. Real Academia da Lingua Vasca–Euskaltzaindia[editar | editar a fonte] Por exemplo, na frase: Erakundearen berri. IKASTOLEN ELKARTEA.